راهنمای حقیقت؟

بسم الله

منبع : پادزندیق

این مطلب، یکی از شصت شبهه مطرح شده در مقاله ی  "شصت تنافض در قرآن" است .(برای دیدن لیست جواب ها اینجا کلیک کنید)

 

شبهه: "بگو این الله است که بسوی حقیقت راهنمایی میکند، چه کسی بیشتر سزاوار دنبال روی است؟" (سوره 10 آیه 35) اما در واقع سزاوار بودن الله با (سوره 14 آیه 4)  که میگوید "الله هرکس را که بخواهد هدایت میکند و هرکس را بخواهد گمراه میکند" زیر سوال میرود. ما از کجا بدانیم که از آن اشخاصی هستیم که خدا دوست داردمارا هدایت کند یا دوست دارد مارا گمراه سازد؟ یک مسلمان از کجا بداند از آن دسته افراد گمراه شده از طرف الله است یا از آن افراد هدایت شده.

 پاسخ:

 

  چنانکه خدا حدود 38 بار در قرآن فرموده است، الله حکیم است(بقره:209، 220، 228،260 و نساء:26، مائده:38، انعام:83 و...) حکیم بودن خدا به این معناست که او هر کاری را بر اساس دلیلی حکیمانه و معقول انجام می دهد و در واقع اعمال او به صورت تصادفی و اتفاقی نیست. اتفاقاً قرآن در انتهای همین آیه 4 از سوره 14 نیز به حکیم بودن خدا اشاره می کند، لذا اینکه او هر کس را که بخواهد هدایت و هر کس را که بخواهد گمراه می سازد، به معنای این نیست که او به صورت اتفاقی و تصادفی برخی را هدایت و برخی را گمراه می کند، بلکه لازمه ی حکیم بودن او، که در همین آیه نیز بدان اشاره می کند، این است که کسی را بخواهد هدایت کند که لیاقت هدایت شدن را داشته باشد، و کسی را بخواهد گمراه کند که لیاقت گمراه شدن را داشته باشد. در واقع اینکه می فرماید هر کسی را که بخواهد هدایت و هر کسی را که بخواهد گمراه می کند، به معنای این است که هدایت و گمراهی افراد در دست خداست، و هیچکس قادر نیست او را وادار به هدایت کسی کند که او قصد هدایتش را ندارد و یا او را وادار به گمراه نمودن کسی کند که او قصد هدایتش را دارد. پس یک مسلمان هم به خوبی می داند که اگر از خود لیاقتی برای هدایت نشان بدهد، یعنی در عمل و نظر، خواهان یافتن حقیقت و تبعیت از آن باشد، خدا نیز می خواهد که او هدایت شود و اگر از خود تعصب و غرضورزی و دشمنی با حقیقت را نشان بدهد، خدا نیز اراده به گمراهیش خواهد نمود. پس بین این دو آیه هیچ تناقضی نیست و ما نیز در مورد اینکه شامل هدایت می شویم یا شامل گمراهی، هیچگونه سردرگمی نداریم.

 

 

  حال ممکن است، برای برخی، سؤال پیش آمده باشد که اساساً هدایتگری خدا چگونه با گمراه نمودن او سازگار است؟ در آیه ى دوم (سوره 14 آیه 4) سخن از نوع خاصى از هدایت و گمراهی; یعنى هدایت پاداشى و ضلالت کیفرى است؛ یعنى خداوند متعال کسانى را که هدایت هاى ابتدائى و راهنمایى هاى عقل سلیم و دستورات پیامبران الهى را پذیرفته و به آن عمل نموده اند، به عنوان پاداش، بر هدایتشان مى افزاید و دل و عقل آنها را آماده ى پذیرش بیشتر و بهتر آن هدایت ها کرده و ایمانشان را افزایش مى دهد. قرآن کریم در این باره مى فرماید:

 

  (وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ): کسانى که هدایت یافته اند (خداوند) بر هدایتشان مى افزاید و روح تقوا به آنان مى بخشد.(محمّد:17)

 

  همچنین می فرماید: (وَ یزِیدُ اللّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدىً): کسانى که در راه هدایت گام نهادند، خداوند بر هدایتشان مى افزاید.( مریم:76)

 

  و نیز می فرماید: (وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنا); و آنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند، قطعاً به راه هاى خود هدایتشان خواهیم کرد.(عنکبوت:69)

 

  و می فرماید: (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ یهْدِیهِمْ رَبُّهُمْ بِإِیمانِهِمْ) کسانى که ایمان آوردند و کارهاى شایسته انجام دادند پروردگارشان آنها را در پرتو ایمانشان هدایت مى کند.(یونس:9)

 

  از آیات فوق به روشنى استفاده مى شود که هدایت هاى پاداشى خداوند از روى حکمت است و در مقابل ایمان و کردار نیک و اعمال صالح و تلاش بندگان به آنان داده مى شود، نه از روى هوى و هوس و بدون حساب و کتاب.

 

  روشن است که ضلالت و گمراهى کیفرى خداوند نیز، بى دلیل و بدون حساب و کتاب نیست، بلکه از علم و حکمت خداوند بر مى خیزد و خداوند کسى را بى جهت و بدون دلیل منطقى گمراه نمى سازد.

 

لذا قرآن کریم گناهانى; مانند کفر (مائده / 67)، ظلم (مائده / 51)، فسق (مائده / 108)، دروغ و ناسپاسى (زمر / 3)، اسراف (غافر / 28) و... را منشأ محرومیت از هدایت هاى خداوند مى شمارد و لذا این نوع هدایت ثانویه است و بعضى به شایستگى براى عدالت ندارد.

 

  بنابراین، آیه ى 4 از سوره ابراهیم که هدایت و گمراهی را به خداوند نسبت مى دهد تعارض و مغایرتى با آیه ى 35 سوره ى یونس که هدایت را پیروى از شایسته ترین هدایتگر دانسته است، ندارد، زیرا آیاتى که هدایت و ضلالت را به خدا نسبت مى دهد مربوط به هدایت و پاداش و ضلالت کیفرى است که ربطى به پیروى و عدم پیروى ندارد که منشأ آن اعمال و کردار و باورهاى اختیارى انسان است.

 

  از آنجا که هدایت خداوند بى دلیل و بى حکمت نیست، در قرآن کریم معیارها و ویژگى هایى براى هدایت یافتگان و گمراهان بیان گردیده است که ایمان به خدا و روز واپسین، نبوت پیامبر خاتم حضرت محمد(صلى الله علیه وآله وسلم) و داشتن قلب و فطرت سالم و حق پذیر از مهمترین آنها است و هر کس خود را با معیارها و ویژگى هاى فوق منطبق سازد بدون شک از هدایت شدگان خواهد بود. مسلمان واقعى کردار و باورهاى او مطابق با هدایت هاى الهى و قرآنى است و اوصاف و ویژگى هاى هدایت یافتگان را در خویش مشاهده مى کند لذا خود را هدایت یافته مى داند.

 

  پس آیه 4 از سوره 10 به هیچ وجه سزاوار بودن خدا برای هدایتگر بودن را زیر سؤال نمی برد. در مورد اینکه از کجا بدانیم ما جزء کسانی هستیم که خدا دوست دارد هدایتشان کند یا خیر، نیز در بالا به میزان کافی توضیح دادیم.